زمینه ها و سرچشمه های فکری شیخ صدوق

چکیده شیخ صدوق یکی از شخصیت های تأثیرگذار در عرصه ی دین، علم و فرهنگ در قرن چهارم هجری است. عوامل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و علمی متعددی در شکل گیری شخصیت شیخ صدوق موثر بودند. ارتباط شیخ صدوق با حاکمان و سیاست مداران عصر خود به ویژه حاکمان آل بویه و وزیران ایشان و شرایط مهم اجتماعی چون حیرت مردم در عصر غیبت امام و رشد و پراکندگی جمعیتی شیعه از زمینه ها و عامل های تأثیرگذار بر شیخ بوده است. ادیان رایج در قرن چهارم و گفتگوی جاری در میان آنها، علوم رایج در آن عصر و ارتباط صدوق با آن، مسافرت های علمی، کتاب خانه ها و مراکز مهم علمی، مکان های تدریس و تحصیل، خاندان های اهل دانش و خاندان بابویه و نیز وضعیت نگارش های دینی در آن زمان از عوامل فرهنگی ای بود که در سامان دادن شخصیت علمی و فرهنگی شیخ صدوق موثر بوده است. شرایط و عوامل علمی ای که بیشترین نقش را در تکامل شخصیتی شیخ صدوق به عنوان یک عالم دینی داشتند، عبارت است از استادان صدوق، کتاب های مورد مطالعه، اقوال و نظرات عالمان، مکتب های علمی، ونظرات خاص صدوق. در این میان بیشترین سهم از آن استادان مکتب قم است که شیخ صدوق بیشترین بهره را از آنها برده، سپس عالمانی که صدوق محضر آنها را درک کرده، کتاب های ایشان را مطالعه کرده و مخالفت های علمی آنان و نظرات عالمان مکتب های مقابل را پاسخ گفته است.